Αγροτουρισμός

Η Ελλάδα  μια χώρα ιδιαίτερα προικισμένη με μοναδικά τουριστικά προσόντα, πολλά, σπάνια χαρίσματα και ομορφιές, είναι μια χώρα ιδιαίτερου κάλλους, με αμέτρητες εναλλαγές και ποικιλίες με καταπληκτική ομορφιά, με ένα σχεδόν μόνιμα καταγάλανο ουρανό, υπέροχο κλίμα, και εξαιρετικές ατέλειωτες πανέμορφες ξεχωριστές  μορφολογικές ιδιαιτερότητες.

Ατέλειωτα τα ποικιλόμορφα γραφικά μικρά η μεγάλα νησιά, γεμάτα παράδοση, χρώμα και ζωντάνια, που μαζί με την ηπειρωτική χώρα περικλείονται από χιλιάδες χιλιόμετρα παραλίες με κρυστάλλινα καταγάλανα διαυγή νερά, πλούσια σε θαλάσσια ζωή και αμέτρητες παραλίες με χρυσές αμμουδιές.

Λουσμένη από ένα ολοφώτεινο αστραφτερό ήλιο όλο τον χρόνο που άπλετα  φωτίζει τα δάση με την ατέλειωτη ποικιλία της χλωρίδας, που με την ζέστη και το ελαφρό αεράκι ευωδιάζουν την ατμόσφαιρα με τα αρώματα των λουλουδιών και των αρωματικών φυτών, φυτρωμένα άφθονα δίπλα στα ρυάκια που κυλούν τα γάργαρα δροσερά νερά τους, για να συναντήσουν πιο κάτω την παιχνιδιάρα θάλασσα με τις δαντελένιες χρυσές ατέλειωτες παραλίες και τα κρυστάλλινα καταγάλανα διάφανα νερά της.

Πολιτιστικά, εξαιτίας της μακραίωνης, ιστορίας  και της γεωγραφικής της θέσης, στο τρίστρατο τριών ηπείρων, το παγκόσμιο ενδιαφέρον για τον πολιτισμό της καθώς και οι φυσικές της καλλονές, προσείλκυσαν και συνεχίζουν να προσελκύουν πλήθος ανθρώπων κάνοντάς την Ελλάδα σημείο ιδιαίτερης αναφοράς στον παγκόσμιο τουριστικό χάρτη.

Η χώρα μας λόγω  των λανθασμένων επιλογών στην χάραξη της τουριστικής πολιτικής, έμεινε πίσω από τις παγκόσμιες εξελίξεις που αναζητούσαν νέα πακέτα προσφορών για τον τουρίστα και δεν εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία να διαδραματίσει έναν πρωταγωνιστικό ρόλο σε μορφές εναλλακτικού τουρισμού όπως ο αγροτουρισμός, στον οποίο θα αναφερθούμε στη συνέχεια.

Μια ιδιαίτερη  μορφή τουρισμού, όπως αυτός, που όπως είπαμε δεν έχαιρε προσοχής ιδιαίτερα από τους αρμόδιους φορείς τα τελευταία χρόνια.

Παρ” όλα αυτά  τελευταία, η προσοχή φάνηκε να στρέφεται στον αγροτουρισμό αλλά τα βήματα ήταν μικρά, δειλά μη αξιοποιώντας όλες τις δυνατότητες της εναλλακτικής αυτής μορφής τουρισμού.

Ας αναλύσουμε όμως εκτενέστερα τι είναι ο αγροτουρισμός  και ποια είναι τα οφέλη που μπορεί να προσφέρει.

Ο αγροτουρισμός είναι ήπια μορφή τουρισμού όπου οι συμμετέχοντες σε αυτόν, διαμένουν στο αγρόκτημα της επιλογής τους λαμβάνοντας μέρος σε αγροτικές δραστηριότητες που γίνονται σε αυτό.

Είναι η μορφή τουρισμού που δεν γνωρίζει εποχιακές διακρίσεις αλλά συμβάλλει όμως θετικά στην μακρόχρονη ευημερία του τόπου.

Δηλαδή, ο αγροτουρισμός δεν έχει πέραση, μόνο το καλοκαίρι όπως ο μαζικός τουρισμός.

Αναλόγως το πακέτο που επιλέγεται, ο επισκέπτης παίρνει μέρος σε δραστηριότητες που έχουν σημείο αναφοράς την τοπική κοινωνία καθώς και τα πολιτιστικά και φυσικού κάλλους χαρακτηριστικά που τη διακρίνουν.

Ο αγροτουρισμός είναι βιώσιμη μορφή τουριστικής ανάπτυξης καθώς δεν απαιτεί το εύρος των κεφαλαίων του μαζικού τουρισμού ενώ, ήδη το διαθέσιμο κεφάλαιο σε φυσικά και ιστορικά στοιχεία όπως αναφέρθηκε, είναι υπεραρκετό για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες του.

 Δηλαδή, δεν χρειάζεται η σπατάλη εκατομμυρίων ευρώ που απαιτείται στον μαζικό τουρισμό, σε εποχές μάλιστα που η χώρα πιέζεται ασφυκτικά!

Με λίγα χρήματα, μπορεί να υπάρξει μια ιδιαίτερα ποιοτική προσφορά τουρισμού αλλά οι αρμόδιοι της χώρας μας επιμένουν να μην το κατανοούν. Αυτό βέβαια, όπως θα εξεταστεί παρακάτω, σημαίνει ότι  πρέπει να γίνουν οι κατάλληλες βελτιώσεις και παρεμβάσεις ώστε να καταστεί ο αγροτουρισμός εύρυθμος και να αναπτυχθεί στον επιθυμητό βαθμό χωρίς τα όποια οφέλη να τα καρπωθούν πάλι οι λίγοι και οι εκλεκτοί …

Μέσω του αγροτουρισμού, ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να γνωρίσει τις αγροτικές ασχολίες, την καθημερινή ζωή του κατοίκων που βρίσκεται ανάμεσά τους και να γευθεί τα τοπικά προϊόντα, σεβόμενος το περιβάλλον και την παράδοσή του.

Οι σχέσεις έτσι γίνονται πιο στενές, ακόμη και φιλίες που μπορούν να κρατήσουν μια ζωή, γεφυρώνοντας το χάσμα ανάμεσα στον κάτοικο της πόλης και αυτόν της υπαίθρου.

Όλα μπορούν να αρχίσουν με τον πατροπαράδοτο τρόπο που ξέρουμε εδώ και χρόνια στην πατρίδα μας, ένα ποτηράκι κρασάκι σπιτικό, φτιαγμένο με παράδοση και μεράκι, κάποιο τσίπουρο που σκορπίζει τη φρεσκάδα και τη νοστιμιά του, ξεκουράζοντας και ευφραίνοντας σώμα και ψυχή ή όποιο άλλο κέρασμα! Η σπιτική κουζίνα είναι αναπόσπαστο κομμάτι στον αγροτουρισμό και το φαγητό μιας και είναι από ντόπια, βιολογικά υλικά, φτιαγμένο με τον πατροπαράδοτο τρόπο, γίνεται μια μοναδική απόλαυση για τον ψαγμένο ουρανίσκο! Ένα φρεσκοψημμένο κομμάτι ψωμί που σκορπά τη μυρωδιά του και τη ζεστασιά του και όχι συσκευασμένες φρυγανιές ή τυποποιημένο ψωμί όπως συνηθίζουμε στην πόλη, αρκεί για να μας βάλει στο κλίμα!

Από κει και πέρα, τα σπιτικά γλυκά χωρίς συντηρητικά και οι ντόπιες λιχουδιές αποτελούν μα γευστική εμπειρία δίχως προηγούμενο! Και όλα αυτά σε ένα κλίμα φιλικό, ζεστό που μπορούν να φωλιάσουν οι ανθρώπινες σχέσεις, δίπλα με τους ιδιοκτήτες και την παρέα μας σε ένα τζάκι αν είναι χειμώνας, που σιγοκαίει ή κοντά στη θάλασσα με την αύρα της να σκορπίζεται στον αέρα!  Και πέραν της ικανοποίησης από τα παραπάνω, υπάρχει πάντα αυτή, της προσωπικής προσφοράς του επισκέπτη αφού, συμβάλλει ενεργά στις υπηρεσίες που ο ίδιος απολαμβάνει, παίρνοντας μέρος στις γεωργικές εργασίες όπως μπορεί να είναι το πάτημα των σταφυλιών σε μια διονυσιακής μορφής μέθεξη με το φυσικό τρόπο ζωής!

Ο επισκέπτης, ερχόμενος σε επαφή με έναν αυθεντικό τρόπο ζωής  με τους ανθρώπους της τοπικής κοινωνίας, αποφεύγει την επιφανειακή ανθρώπινη επαφή μεταξύ παρόχων και τουριστών που συναντάται στο μαζικό τουρισμό. Η ικανοποίηση από την διαύγεια των ανθρωπίνων σχέσεων που αναπτύσσει και από την προσωπική συνεισφορά στο περιβάλλον, είναι ανυπολόγιστη,  πέρα από μια εφήμερη απόλαυση, μένοντας  χαραγμένη έντονα στις αναμνήσεις του επισκέπτη και μπορεί να διαμορφώσει την ποιότητα και τη στάση της ζωής του προς το καλύτερο.

Η τοπική κοινωνία επίσης, επωφελείται από μια τέτοια μορφή τουρισμού καθώς κινητοποιούνται οι παραγωγικές, αναπτυξιακές και πολιτισμικές δυνάμεις της διασφαλίζοντας έτσι, την αειφόρο ανάπτυξή της.

Ο αγροτουρισμός έχει επικρατήσει διεθνώς με δύο βασικές μορφές:

-Τη μορφή με σημείο αναφοράς τη γεωργική εκμετάλλευση “farm house holidays“ που είναι δημοφιλής σε χώρες όπως η Αυστρία, η Γερμανία και οι φιλοξενούμενοι συμμετέχουν στις αγροτικές δραστηριότητες.

-Τη μορφή διακοπών με κλίνη και πρωινό “bed and breakfast“ όπου έχουμε τη δημιουργία τουριστικών καταλυμάτων και ενοικιαζόμενων δωματίων σε αγροικίες και συνοικισμούς εκτός αστικών, κέντρων. Αυτό το μοντέλο εντοπίζεται κυρίως στη Γαλλία, την Ιρλανδία, τη Βρετανία και την Ιταλία.

Το προφίλ του αγροτουρίστα.

 Όπως, είναι ήδη από τα παραπάνω προφανές, ο αγροτουρίστας διαφέρει από εκείνον που επιλέγει τον μαζικό τουρισμό, καθώς έχει περισσότερα ποιοτικά κριτήρια στις προσφερόμενες υπηρεσίες και στην ποιότητα διαμονής σε σχέση με τον περιβάλλοντα χώρο.

Πρόκειται σε ένα μεγάλο ποσοστό,  για κατοίκους αστικών περιοχών που αποζητούν την ξεκούραση, τη χαλάρωση, τη γνωριμία με τη ζωή εκτός αστικού κέντρου και την απόλαυση της αυθεντικότητας στις ανθρώπινες σχέσεις και στα προϊόντα που θα καταναλώσουν.

Γενικά, πρόκειται για πολυταξιδεμένους τουρίστες που όχι λίγοι από αυτούς, έχουν κουραστεί από τον μαζικό τουρισμό και σε ένα μεγάλο μέρος τους η οικονομική επιφάνεια εκτείνεται από το μέσο όρο και πάνω. Σε ευρωπαϊκές χώρες όπου ο αγροτουρισμός έχει παράδοση δεκαετιών, το ηλικιακό φάσμα είναι ευρύ και απευθύνεται σε όλη την οικογένεια.

Οι νεότεροι προτιμούν να συνδυάζουν πακέτα αγροτουρισμού με αθλήματα περιπέτειας ενώ, μεγαλύτεροι σε ηλικία προτιμούν ήπιες τουριστικές δραστηριότητες όπως περιηγήσεις και ξεναγήσεις με λαογραφικό, θρησκευτικό και ιστορικό περιεχόμενο.

Μια διαδρομή με καγιάκ ή ποδήλατο σε ένα πανέμορφο φυσικό τοπίο ή να περιδιαβαίνεις την ιστορία μέσα από τα μνημεία, ενός τόσο ιερού τόπου όπως η χώρα μας δεν είναι κάτι που συμβαίνει κάθε μέρα, ειδικά για όσους ζούμε στις σύγχρονες, απρόσωπες πόλεις!

 Σε όλο τον κόσμο ο αγροτουρίστας διακρίνεται εκτός της καλής οικονομικής επιφάνειας που έχει και συνεπώς της ισχυρής αγοραστικής δύναμης, για το υψηλό μορφωτικό του επίπεδο. Δεν συμπεριφέρεται μιμητικά κατά τα πρότυπα που συνήθως προβάλλονται, ενώ διέπεται από υψηλές απαιτήσεις στις προσφερόμενες υπηρεσίες. Μην ξεχνάμε ότι ο ελληνικός τουρισμός επιθυμεί να προσελκύσει υψηλού επιπέδου τουρισμό και οι όποιοι αρμόδιοι που αυτό κλήθηκαν να υπηρετήσουν, θα πρέπει επιτέλους να το πράξουν!

Ιστορία του αγροτουρισμού στην Ελλάδα

Ας δούμε πώς εξελίχτηκε ο αγροτουρισμός στην Ελλάδα ως τώρα  και τα στάδια ανάπτυξής του. Η πρώτη φάση έχει αφετηρία το πρόγραμμα του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού, ΕΟΤ, το 1975 για την αξιοποίηση και διάσωση παραδοσιακών οικισμών. Σε αυτό το πρόγραμμα είχαμε αρχικά, την ένταξη λίγων οικισμών όπως, της Βάθειας Μάνης, της Βυζίτσας Πηλίου, του Πάπιγκο Ηπείρου, των Μεστών Χίου, της Οίας Σαντορίνης και του Φισκάρδου Κεφαλληνίας. Σύντομα, εντάχθηκαν οι Κορυσχάδες Ευρυτανίας, η Αρναία Χαλκιδικής κ.α. Το πρόγραμμα χρηματοδοτήθηκε από τα ΜΟΠ, τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα, στη διάρκεια της δεκαετίας του ΄80.  Το δεύτερο βήμα, έγινε από το Υπουργείο Γεωργίας που χρηματοδότησε γεωργούς με σκοπό τη δημιουργία αγροτουριστικών καταλυμάτων.

 Όμως, τα καταλύματα ήταν διάσπαρτα σε διάφορες περιοχές της χώρας, χωρίς να οριοθετούν αγροτουριστικούς προορισμούς και χωρίς συγκεκριμένο προσανατολισμό. Εκτός των γεωργών, μόνιμοι κάτοικοι αγροτικών περιοχών οι οποίοι δεν είχαν επάγγελμα τη γεωργία, ανέπτυξαν αγροτουριστικά καταλύματα.

Η ίδια η πολιτική πρακτική που ακολουθήθηκε επί δεκαετίες στον τόπο μας, μας βάζει σε υποψίες ότι δεν πρόκειται για κάτι τυχαίο εφόσον δεν ελέγχτηκε η ανάθεση με τον ορθό τρόπο. Ακόμη και το να αφήνονται τα πράγματα στην τύχη τους είναι παραβατικό και επιζήμιο!

Το τρίτο βήμα ξεκίνησε στις αρχές του ΄90 όπου ο αγροτουρισμός ήταν γνωστός ως 3Φ, δηλαδή φύση- φιλοξενία- φιλία. Στην προσπάθεια αυτή συνέδραμε το Β΄ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης. Επίσης, τα ΠΕΠ, τα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα, καθιέρωσαν αρκετές περιοχές της χώρας αγροτικού χαρακτήρα ως αγροτουριστικές. Το τελευταίο, ως τώρα, βήμα είναι η χρηματοδοτική στήριξη από το Γ΄ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης όπου δίνεται ιδιαίτερο βάρος στο μάνατζμεντ των αγροτουριστικών επιχειρήσεων. Η ίδια γραμμή ακολουθείται και από το ΕΣΠΑ της περιόδου 2007- 2013.

Σήμερα, μεταξύ άλλων φορέων που δραστηριοποιούνται στον  αγροτουρισμό, αναφέρετε η ¨ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ Α. Ε.¨ που ιδρύθηκε το 2001 ως Ανώνυμη Εταιρία δημοσίου συμφέροντος, μη έχοντας  παρουσιάσει μέχρι σήμερα κανένα ουσιαστικό έργο, παρά μόνο μεγάλες δαπάνες, ανεξέλεγκτες δαπάνες και αλόγιστα έξοδα.

Πλειοψηφικοί μέτοχοι οι  αμαρτωλές Εταιρία Τουριστικής ανάπτυξης και  η ΕΤΑ, η οποία εποπτεύεται από το Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης.

Ένας ακόμη  μη ακριβώς προσδιορισμένος βραχίονας στο δίκτυο φορέων του αγροτουρισμού είναι το ΕΛΛ. Κ. Α. , Ελληνικό Κέντρο Αγροτουρισμού, το οποίο είναι σωματείο μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Το ΕΛΛ. Κ.Α. συστάθηκε τον Ιανουάριο του 2003 από κάποιους επιχειρηματίες, εκδότες και δημοσιογράφους. καθηγητές πανεπιστημίου και επιστήμονες.

Στοιχεία αγροτουρισμού για την  Ελλάδα

Βάσει στοιχείων του Υπουργείου Γεωργίας, υπάρχουν 891 αγροτουριστικά καταλύματα στην Ελλάδα. Το 35,7 % προσφέρει απλή διαμονή,  το 46, 7 % προσφέρει επιπροσθέτως πρωινό, το 6,7 % διαμονή, πρωινό και γεύμα και το 11,4 % προσφέρει δωμάτια με επιπλωμένα δωμάτια ή κοινή κουζίνα. Τα παραπάνω ήταν κατά κανόνα αποτέλεσμα του μηχανισμού της αγοράς, προσφοράς και ζήτησης με τοπικές αναπτυξιακές πρωτοβουλίες χωρίς συγκροτημένη τουριστική πολιτική.

Στον αγροτουρισμό βασικός στόχος είναι να οριοθετηθεί που βρίσκεται σήμερα η ανάπτυξή του και να διερευνηθεί το κρίσιμο φορτίο της τουριστικής χωρητικότητας, δηλαδή πόσους επισκέπτες και δραστηριότητες μπορεί να αντέξει η κάθε τοπική κοινωνία και ο περιβάλλων χώρος σε οικονομικό, κοινωνικό, ψυχολογικό και περιβαλλοντικό επίπεδο.

Σκοποί του αγροτουρισμού στην αειφορία

Σκοπός του αγροτουρισμού θα πρέπει να είναι η αποκέντρωση της τουριστικής δραστηριότητας, η ελάττωση της όξυνσης του χάσματος μεταξύ κατοίκων αστικών κέντρων και κατοίκων της υπαίθρου, η δημιουργία επιπλέον εισοδήματος στην τοπική κοινωνία και συνακόλουθα η ενίσχυση της τοπικής ανάπτυξης, η προστασία του περιβάλλοντος και η ανάδειξή του όπως και η διάσωση στοιχείων της πολιτιστικής κληρονομιάς.  Στα κοινοτικά κείμενα σχετικά με τις βασικές αρχές της αειφόρου τουριστικής ανάπτυξης “ the European charter for sustainable tourism’’ μπορούν να αναφερθούν και .

    Ο σεβασμός των ορίων της φέρουσας ικανότητας της περιοχής. Συμβολή στη συντήρηση της κληρονομιάς.

    Η στήριξη της τοπικής κοινωνίας.

    Η συντήρηση των φυσικών πόρων της περιοχής.

    Η ενθάρρυνση της συμμετοχής της τοπικής κοινωνίας.

    Η διευκόλυνση στην προσβασιμότητα της προστατευόμενης περιοχής.

    Η ανάπτυξη νέων μορφών απασχόλησης.

    Η προώθηση φιλικών συμπεριφορών στο περιβάλλον.

    Η εύρεση προτύπων για άλλους οικονομικούς τομείς.

    Η ανάπτυξη κατάλληλης ποιότητας στον τουρισμό.

Προτάσεις ανάπτυξης

Προς τις παραπάνω κατευθύνσεις θα πρέπει να υπάρξουν προτάσεις για τη βελτιστοποίηση των συνθηκών όπου ο αγροτουρισμός θα αναπτυχθεί. Μερικές από αυτές τις προτάσεις θα μπορούσαν να είναι:

1. Η ανάδειξη, συντήρηση και ανάπλαση όπου χρειαστεί αναγκαίο περιπατητικών μονοπατιών.

2 Η δημιουργία διαδρομών που θα διατρέχουν σημεία πολιτιστικού και ιστορικού ενδιαφέροντος.

3 Η προώθηση αθλητικού τουρισμού όπως η διενέργεια ποδηλατικών αγώνων.

4. Η διαμόρφωση χώρων αναψυχής, σύμφωνων με τον περιβάλλοντα  χώρο και σεβασμό σε αυτόν.

5 Η προβολή εκδηλώσεων που συνδέονται με την παράδοση της περιοχής, όπως τοπικά πανηγύρια, εορταστικά δρώμενα και όπου αυτά έχουν εκλείψει, η προσπάθεια αναβιώσεως τους.

6 Η κατασκευή όπου αυτό κρίνεται αναγκαίο και χωρίς επιβάρυνση του χώρου, παρατηρητηρίων για την πανίδα του τόπου, πχ παρατηρητήρια πουλιών.

 Προφανώς λοιπόν, έχουν πολλά ακόμη να γίνουν ώστε ο αγροτουρισμός να φτάσει στο επιθυμητό επίπεδο και πρέπει να γίνει το καλύτερο δυνατό, γιατί μόνο οφέλη έχουμε να καρπωθούμε ακολουθώντας και αναπτύσσοντας σωστά μια εναλλακτική μορφή τουρισμού όπως ο αγροτουρισμός.

Οι εταίροι μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έχουν εδώ και δεκαετίες υλοποιήσει τις κατάλληλες συνθήκες για την ανάπτυξη του αγροτουρισμού, ελαχιστοποιώντας τις τάσεις που παρουσιάζονταν και εκεί, όσον αφορά την ερήμωση της περιφέρειας και τη μείωση του αγροτικού εισοδήματος. Υπολογίζεται ότι το 70% των Αμερικανών, Αυστραλών, Αυστριακών και Γερμανών καθώς και πλήθος από άλλες χώρες κάνουν σε ετήσια βάση αγροτουρισμό.

Δεκαετίες τώρα, η ελληνική ύπαιθρος βρίσκεται σε μαρασμό με τα αστικά κέντρα να έχουν σωρεύσει πλήθος κόσμου με αποτέλεσμα να πάψουν να εξυπηρετούν σε ικανοποιητικό έως και στοιχειώδη βαθμό, τις ανάγκες και προσδοκίες των κατοίκων τους.

Ο αγροτουρισμός είναι ένας ισχυρός μοχλός ώστε και να παραμείνουν οι κάτοικοι της περιφέρειας στις εστίες τους και να υπάρξουν αυτές ως πόλος έλξης για νέους κατοίκους. Μέσω του αγροτουρισμού, προβάλλεται η πολιτιστική και περιβαλλοντική κληρονομιά την ώρα που πέντε χιλιάδες περιοχές, ιδιαίτερα ορεινές, ενδέχεται να εξαφανιστούν ολοκληρωτικά λόγω της κατοίκησης τους από πληθυσμό μεγάλης ηλικίας, απειλουμένης έτσι, της ιστορικής και γεωγραφικής συνέχειας του τόπου μας.

Δεν πρέπει να χαθεί ακόμη χρόνος στην ιστορική αυτή ευκαιρία που μας δίνεται να έχουμε ένα μοναδικού ενδιαφέροντος προϊόν που τα οφέλη του θα καρπώνονται και μελλοντικές γενιές. Η λύση, όπως διαφαίνεται και από τον αγροτουρισμό, βρίσκεται πάλι στη φύση, στη μοναδική σε πλούτο και ομορφιά ελληνική φύση!

http://greektourism.com.gr/